BỆNH THỐNG PHONG - GOUT

          Bệnh thống phong (gout) là bệnh với những cơn viêm khớp xương tái diễn (recurrent arthritis) do sự kết đọng (deposit) của tinh thể (crystals) chất uric acid trong khớp xương. Khớp xương hay bị thống phong nhất là khớp ở gốc (base) của ngón cái. Những khớp khác trong cơ thể cũng có thể bị thống phong như khủy tay, đầu gối, bàn tay, mắc cá chân, vai....

        Bệnh thống phong xảy ra nhiều ở đàn ông, khoảng 20 lần nhiều hơn ở đàn bà. 90% bệnh nhân là phái nam trên 40 tuổi.

        Nguyên nhân và hiểm họa (risk)

        Thống phong gây ra là vì lượng uric acid trong máu lên cao, do cơ thể sản xuất ra quá nhiều uric acid, hay do chức năng của thận bị suy giảm nên đã thải ra nhiều uric acid. Khi chất uric acid trong máu lên cao, tinh thể uric acid kết đọng ở khớp xương và gây ra viêm khớp. Uric acid có trong đồ ăn có chất purines,  nhưng phần lớn do chính cơ thể sản xuất.

        Những nguyên nhân làm cho người ta dễ bị thống phong:

              * Xử dụng thuốc lợi tiểu như :  hydrochlorothiazide hay furosemide.

              * Hay các loại thuốc : niacin, cyclosporine...

              * Một vài loại bệnh về máu  như ung thư máu (leukemia) và bệnh dư máu (polycythemia)....

              * Đàn ông hơn 60 tuổi.

              * Gia đình đã có người bị thống phong (family history of gout)

              * Mập ú (obesity).

              * Bệnh tuyến giáp trạng

              * Bệnh thận

              * Thiếu máu

              * Cao huyết áp

              * Tiểu đường

              * Bị thương (trauma)

              * Giải phẩu

              * Quang tuyến trị liệu (radiation therapy)....

              * Ăn thức ăn có  nhiều uric acid như cá sardines, gan, thận, óc....

              * Uống nhiều rượu

        Định bệnh

        A. Triệu chứng (symtoms) và dấu hiệu (signs):

            - Đau nhiều và đột ngột ở một khớp bị sưng, thường ở khớp xương tại gốc ngón chân cái hay ở một khớp xương lớn hơn.

            - Cơn đau thường bắt đầu vào ban đêm và thường chỉ ở một khớp (monoarticular).

            - Khớp xương bị viêm sẽ bị sưng đỏ, nóng và đau.

            - Da chung quanh khớp có màu đỏ và bóng (shiny).

            - Có thể bị sốt (fever) 

         B. Thử nghiệm

              - Tìm tinh thể uric acid trong khớp bằng cách lấy dung dịch trong khớp xương để tìm tinh thể dưới kính hiển vi.

              - Thử nghiệm lượng uric acid trong máu. Tuy nhiên, thử nghiệm có thể sai lầm vì lượng uric acid có thể bình thường trong những cơn đau cấp tính và ngược lại nhiều người có lượng uric acid rất cao nhưng không bị đau.

              - Quang tuyến định bệnh thường sẽ bình thường (normal) lúc đầu.

        Viễn ảnh (outcome) và biến chứng (complications)

        Lần đầu tiên bị thống phong cấp tính (acute), cơn đau kéo dài độ vài ngày. Nếu không chữa trị, cơn đau sẽ tái diễn.

        Nếu chữa cho giảm lượng uric acid trong máu, cố giảm hay tránh những nguyên nhân tạo ra, cơn đau sẽ thưa dần và hết hẳn.

        Nếu để lâu ngày, không chữa trị sẽ bị biến chứng:

            * Khớp bị biến biến dạng (deformed), tàn tật (crippled).

            * Sạn ở thận (uric stone)

            * Viêm những giây chằng (ligaments), gân (tendon) và xương.

        Chữa trị

            * Mục đích chính của trị liệu là làm giảm viêm và tìm những nguyên  nhân để tránh.

            * Cần tránh sự tái diễn cơn đau, bằng cách làm giảm uric acid trong máu. Đồng thời cũng cần để ý, đề phòng những tổn thương, đôi khi nguy hiểm có thể gây ra vì những nguy hiểm của thuốc chữa.

        A. Tổng quát (general measures)

           * Nằm nghỉ  ngơi (bed rest) rất quan trọng.

           * Chườm nước đá hay chai có nước ấm vào khớp bị viêm.

        B. Thuốc chữa  

       1. Chữa bệnh cấp tính: thuốc chống sưng (NSAIDs) như indomethacin, ibuprofene, naproxene.

          * Thuốc colchicine.

          * Thuốc kích thích tố vỏ tuyến thượng thận (glucocorticosteroids) như prednisone.

      2. Ngừa bệnh bằng cách làm giảm lượng uric acid trong máu:

          * Allopurinol : làm giảm sự sản xuất uric acid trong cơ thể.

          * Probenecid làm tăng sự xuất thải uric acid khỏi cơ thể theo đường thận.

          * Những thuốc này có thể gây nhiều phản ứng không tốt (side effects) khá nặng.

      C. Dinh dưỡng (diet)

          * Tránh ăn những thức ăn có nhiều chất purine trong gan, thận, óc, cá sardines...

         * Uống nhiều nước khoảng 12 ly nước một  ngày để làm nước tiểu loãng ra và ngừa sạn thận.

         * Tránh uống rượu, nhất là rượu bia hay rượu vang đỏ. (red wine)

         * Nếu mập ù hãy cố giảm cân đúng cách. Giảm cân quá nhanh cũng có thể bị thống phong.

      Gặp bác sĩ gia đình khi :

          * Có triệu chứng, để được định bệnh và chữa bệnh. Sau 3 ngày chữa trị mà vẫn còn đau.

          * Trong khi uống thuốc, bị sốt hơn 101 độ F, nổi ban (skin rash), đau cổ họng, lưỡi đỏ hay chảy máu ở nướu (bleeding gum), ói mửa, tiêu chảy nhiều lần.

          * Những triệu chứng khác lạ khác cũng có thể là do thuốc chữa trị bệnh thống phong gây ra.

                                                        Bác sĩ Phạm Anh Dũng ABFP